Als je niet zichtbaar bent, besta je niet
Spraakmakende vrouwen die belangrijk zijn geweest voor de ontwikkeling van vrouwen in Gelderland en daarbuiten. Hun baanbrekende werk voor de ontwikkeling van vrouwen en meisjes door de jaren heen heeft een belangrijke rol gespeeld in onze keuze. Voor velen zijn zij een rolmodel geweest.
1. Marga Klompé. (1912 – 1986)
Mej. dr. M. Klompé, oud-minister CRM en architecte van de “Bijstandswet”. Vrouwenbelangenbehartiger achter de schermen. Eerste vrouwelijke minister en later en tot nu toe de enige vrouwelijke Minister van Staat. Een gedreven politica die haar tijd ver vooruit was. Op 13 oktober 1956 werd zij KVP-minister van Maatschappelijk Werk. Daarmee was ze de eerste vrouwelijke minister in Nederland. Bij de evacuatie van haar woonplaats Arnhem speelde Klompé een belangrijke rol. Onder de schuilnaam Truus ter Aken zat zij vervolgens ondergedoken in Otterloo en Apeldoorn.
2. Sacha Wijmer, Geb. in Brussel (1948)
Schrijfster/journalist, woonachtig in Zaltbommel. Sacha Wijmer was medeoprichter van het blad HOMOLOGIE en van DIVA. Schreef samen met Anja van Kooten Niekerk het boek VERKEERDE VRIENDSCHAP (1985), levensgeschiedenissen van lesbische vrouwen in de eerste helft van de 20e eeuw. Hoe vonden zij hun weg in het labyrint van normen en oordelen die in de Nederlandse samenleving van toen heerste over vrouwelijkheid, seksualiteit en identiteit.
3. Antoinette Hertsenberg, Geb. in Den Haag (1964)
Groeide op in Apeldoorn en woont tegenwoordig met haar gezin in Vierhouten. Was werkzaam in een meidenwegloophuis. Kreeg de titel Journalist van het Jaar 2009, door haar spraakmakende berichtgeving over de kredietcrisis en in het bijzonder over de DSB-Bank in het consumentenprogramma TROS Radar. Op 19 oktober 2010 werd zij door het maandblad Opzij uitgeroepen tot de “machtigste mediavrouw van Nederland”.
4. Tine Halkes ( 1920 – 2011)
Tine Halkes was bijzonder hoogleraar Feminisme en Christendom aan de Theologische Faculteit te Nijmegen. Zij was jarenlang onvermoeibaar voortrekster op het terrein van vrouwen en kerk en feministische theologie, via – onder meer- het Katholiek Vrouwendispuut en de nodige Werkgroepen Vrouw en Kerk. Ze bracht al dan niet in oecumenisch en internationaal verband, gevraagd en vermoedelijk vooral ook ongevraagd, haar inzichten over de zo hoognodige veranderingen in de kerken naar voren. In 1964 verscheen hierover haar “Storm na de stilte”, over de plaats van de vrouw in de kerk. Zij zette zich af tegen polarisatie. Bij het thema Islam: “Niet kijken naar extremen, maar kijken met belangstelling”.
5. Ien Dales (1931 – 1994)
Onconventionele PvdA-politica, die door zichzelf te blijven allengs populairder werd. Begon haar loopbaan bij het christelijke vormingsinstituut “Kerk en Wereld” en was later directeur van de Sociale Dienst in Rotterdam. Na een periode als Tweede Kamerlid werd zij burgemeester van Nijmegen. Doortastend bestuurder op hoofdlijnen, wenste niet in te gaan op detailkritiek. De Nijmegenaren gaven haar de koosnaam “Ma Flodder”. In 1989-1994 minister van Binnenlandse Zaken. Naar haar is de Ien Dales Award genoemd, een tweejaarlijkse prijs voor integriteitsbeleid.
Elizabeth Schmitz, burgemeester van Haarlem, was de levenspartner van Ien Dales.
6. Hannah van Buuren (1938)
In 1971 plaatste Hannah (Hanneke) van Buuren en haar vriendin Nel Welle Donker in Nijmegen een oproep in Vrij Nederland onder nummer 7152. Zij wilden graag met meer (getrouwde) lesbische en biseksuele vrouwen in contact komen. Er kwamen zoveel reacties dat men besloot elkaar vaker te ontmoeten. De oprichting van Groep 7152 was een feit. Deze groep is nog altijd actief en viert in 2011 haar 40 jarig bestaan. Hannah van Buuren is schrijfster en activist in de 2e feministische golf en medeoprichtster van de feministische organisatie Man Vrouw Maatschappij.
Nog steeds actief in de Stichting Poort.
7. Koos Vos, Geb. in Tiel (1928)
Koos Vos, was de eerste en lange tijd ook de enige vrouwelijke scheper (schaapherder) in Nederland. Met haar kudde heeft zij op de Veluwe rond Hoog Buurlo van 1960 tot 1973 als schaapherder gezworven. Haar opvattingen over natuurbeheer brachten haar in conflict met Staatsbosbeheer. Zij werd door velen gesteund, maar het mocht niet baten. Tussen 1975 en 1979 begraasde zij met haar schapen een stuk heide dat in eigendom was van defensie. Zij leeft nu teruggetrokken samen met haar vriendin op de Veluwe.
8. Helene Kröller-Müller. (1868 – 1939)
Fanatieke kunstverzamelaarster waaronder de beroemde Van Gogh verzameling. Als mecenas gaf Helene de moderne kunst een duw. Zij stichtte het naar haar vernoemde museum op de Hoge Veluwe en was jarenlang daar directeur en inspirator van.
9. Gon Buurman, Geb. in Apeldoorn (1939).
Fotografe van veel portretten en vrouwenprojecten o.a. Vrouwen Nu Voor Later. Zij woont en werkt nu in Amsterdam: “Ik ben een mensenfotograaf”.
10. Marian Bakker (1944)
woonachtig in Gelderland. Fotografe. Gon Buurman en Marian Bakker maakten veel vrouwenfoto’s van de lesbische subcultuur. Door het baanbrekende fotografische werk werd de diversiteit van de lesbische vrouw in beeld gebracht: “Als je niet zichtbaar bent, besta je niet”.
11. Koningin Wilhelmina (1880-1962)
Bij de Spraakmakende vrouwen in Gelderland staat Wilhelmina, koningin der Nederlanden, prinses van Oranje-Nassau op eenzame hoogte. Geboren in ‘s-Gravenhage op 31 augustus 1880 en overleden in Apeldoorn op 28 november 1962 in paleis ’t Loo. Dochter van koning Willem III en Koningin Emma, die al op haar tiende, aanvankelijk onder het regentschap van haar moeder, koningin werd. In september 1898 werd zij als koningin ingehuldigd en regeerde tot 1948.
In de Tweede Wereldoorlog werd zij uitermate populair. Nadat zij in de meidagen van 1940 noodgedwongen was uitgeweken naar Londen gaf zij haar rol als ‘Moeder des Vaderlands’ ten volle gestalte door het verzet via radio-toespraken te inspireren. Zag zichzelf als leidsvrouwe van een vernieuwd en verenigd volk. Nadat na de bevrijding bleek dat de oorlog niet de politieke vernieuwing had gebracht die zij had gewenst, deed zij afstand van de troon. “Moeder des Vaderlands” werd zij liefkozend genoemd, maar volgens de Engelsen in hun conflict met de Boeren was zij de “ de enige man op een Europese Troon”.
Prinses Wilhelmina was een krachtige persoonlijkheid, zeer godsdienstig en temperamentvol.
Belangrijke vormingscentra
Twee vormingscentra in Gelderland die in de ontwikkeling van vrouwen een belangrijke rol hebben gespeeld mogen niet onvermeld blijven. Vrouwen uit het hele land hebben hier schoorvoetend hun eerste schreden gezet op weg naar een nieuwe toekomst onder de bezielende leiding van therapeuten en vormingswerkers.
1. De Born
De Born was 60 jaar lang een emancipatorisch en feministisch vormingscentrum in Bennekom. Uit eigen middelen werd de Born door Liesbeth Ribbins Peletier, secretaresse van de SDAP gebouwd in 1932. Hier leerden vrouwen fier rechtop te staan. (H.R. Holst) stond op de gevel van het centrum. Grote lesbische manifestaties met landelijk “bekende voorloopsters” eind jaren 70. Corry de Mos, coming-out weekends voor lesbische vrouwen, Marja Buys, “Ook zo” weekends voor gehuwde lesbische vrouwen. Ditte Wessels, weekends voor oudere lesbische vrouwen en Mies Cornelissen therapeute en lijfwerk. De Born is nu een conferentieoord.
2. De Hunneschans te Uddel
Veel cursussen voor lesbische (gehuwde) vrouwen, met of zonder kinderen. Lieneke Akkerman (1955) heeft honderden lesbische vrouwen in de Hunneschans in talrijke weekenden/ cursussen begeleid, zeg maar de deur geopend, naar het lesbisch bestaan. Zij is geboren in Groningen en nu werkzaam o.m. als lichaamsgericht therapeut in de Roze Hulpverlening te Arnhem. De Hunneschans is na vele fusies in 1999 opgegaan in Stavoor in Nijmegen.